Dùng kháng sinh ở người cao tuổi

Ở người cao tuổi (NCT), các chức năng hấp thu, phân bổ, chuyển hóa và thải trừ thuốc đều suy giảm. Họ lại từng trải qua nhiều bệnh nhiễm khuẩn, dùng nhiều loại kháng sinh (KS). Vì vậy, nếu dùng thuốc không đúng hoặc tự ý dùng KS, NCT sẽ gặp những tác hại không thể lường trước.

Các yếu tố làm giảm hiệu lực của thuốc KS ở NCT

Lưu lượng tim suy giảm, làm giảm diện phân phối thuốc, giảm lượng KS đến ổ nhiễm khuẩn.

Cơ thể có sự tăng khối mỡ, giảm khối nạc, làm giảm sự phân phối thuốc vào khoang mô, sự phân bố thuốc không đồng đều. Bác sĩ dễ đánh giá nhầm hiệu lực thuốc nếu chỉ xem nồng độ của thuốc trong máu.

Không tự ý dùng KS cho NCT.

Chức năng thận đã suy giảm nên KS dễ gây độc cho gan, thận; nếu cần dùng bắt buộc phải giảm liều. Chính vì vậy, khi dùng KS để chữa bệnh thận, do dùng liều thấp và sự giảm thải KS qua thận, nồng độ thuốc ở đường tiết niệu sẽ không đủ tác dụng.

Chức năng diệt khuẩn của bạch cầu đa nhân đã giảm sút, làm KS giảm khả năng tác động. Vì vậy, tuy dùng KS heo đúng nguyên tắc nhưng thuốc vẫn không thể diệt hết vi khuẩn. Trong cơ thể luôn còn lại một lượng vi khuẩn nhất định, có thể tạo nên những ổ nhiễm khuẩn tiềm tàng.

Các nguyên tắc dùng KS ở NCT

Bác sĩ phải nắm vững tính năng của thuốc: cơ chế tác dụng của KS lên vi khuẩn, phổ tác dụng của KS, quá trình hấp thu, chuyển hóa, phân phối, thải trừ và nhất là các tai biến của KS.

Nắm vững cơ địa, tiền sử dị ứng thuốc của từng bệnh nhân. Ở NCT, các triệu chứng lâm sàng, các dấu hiệu chỉ điểm về bệnh lý nhiễm khuẩn thường mờ nhạt không điển hình, không tương quan rõ ràng với tình trạng nhiễm khuẩn.

Luôn kiểm tra kết quả của KS trên người bệnh. Nếu thấy không có hiệu quả, phải xem lại chẩn đoán, vì thường có nhiều bệnh đồng thời xuất hiện trên cơ thể NCT. Xem lại việc lựa chọn loại nhập KS đến ổ viêm trên một cơ thể đã lão hóa, xem xét tình trạng kháng KS của vi khuẩn.

Nên chọn dùng một loại KS. Nếu cần phối hợp thuốc, phải cân nhắc tính đối kháng hay tính hợp đồng của thuốc.

Để phát huy tối đa hiệu lực của thuốc và tránh những tai biến do thuốc, bệnh nhân phải tuân thủ những hướng dẫn của bác sĩ về cách dùng.

Một số lưu ý khi dùng thuốc KS

Augmentin, ciblor... cần uống vào đầu bữa ăn.

Thử KS cho NCT.

Doxycilin uống vào giữa bữa ăn với một nửa cốc nước to, uống ở tư thế ngồi hay đứng để tránh kích ứng niêm mạc dạ dày, loét niêm mạc thực quản.

Hầu hết các thuốc chống nấm nên uống trong bữa ăn, để giảm bớt nguy cơ kích ứng ở đường tiêu hóa và cải thiện sự hấp thu thuốc.
Thức ăn làm tăng tác dụng của cefuroxim, vì vậy loại KS này nên uống sau ăn 15-30 phút.

Penicillin, ampicillin dễ bị dịch dạ dày phá hủy, nên uống xa bữa ăn.

Đa số các thuốc nhóm macrolid (erythromycin, rovamycin, roxithromycin, pyotacin) uống xa bữa ăn sẽ hấp thu tốt hơn.

Nhóm thuốc cyclin (tetracyclin, hexacyclin) phải dùng sau khi uống sữa (hoặc canh cua, rau muống) 3 giờ, vì chất canxi trong thức ăn sẽ kết hợp với thuốc, làm giảm hấp thu thuốc.

Amoxycillin, spiramycin, nhóm quinolon không bị ảnh hưởng của ăn uống, nên có thể uống trong hoặc ngoài bữa ăn. Với tất cả các loại KS, NCT không được tự ý mua và sử dụng, mặc dù trước đó họ đã được dùng tại bệnh viện. Ngừng ngay việc dùng thuốc và đến cơ sở y tế khám khi thấy có biểu hiện khác thường.