Mắt lé

Người ta thường nói : “Nhất lé, nhì lùn, tam hô, tứ sún”. Quả vậy, khi một đứa trẻ bị lé, cha mẹ thì lo bé bị xấu, bị bạn bè chế diễu; thầy thuốc thì lo về thị lực của bé. Vậy tại sao lại bị lé? Và lé có chữa được không?

CƠ CHẾ CỦA LÉ:

Mắt ta có 6 bắp thịt nhỏ làm cho nhãn cầu đảo, liếc và xoay được. Đó là các cơ vận nhãn. Cơ thẳng trên đưa mắt liếc lên trên, cơ thẳng dưới đưa mắt nhìn xuống, cơ thẳng trong đưa mắt nhìn vào trong, cơ thẳng ngoài đưa mắt liếc ra ngoài. Ngoài ra còn hai cơ chéo ( chéo lớn và chéo bé) giúp nhãn cầu xoay được. Các cơ này chịu sự chỉ huy của thần kinh trung ương. Chúng đực ví như các dây cương điều khiển đầu ngựa. Nhãn cầu chính là cái đầu ngựa ấy và bộ não người đang điều khiển dây cương. Con mắt có thể lệch trục về một phía nào đó do nguyên nhân tại bản thân các cơ mạnh yếu khác nhau( một cơ liệt sẽ thành yếu, cơ kia còn khỏe kéo nhãn cầu bị lé lệch đi một phía). Thực ra lé còn có nguyên nhân xa hơn: tổn hại trung khu thần kinh hoặc tổn hại thị lực cũng có thể dẫn tới lé.

NGUYÊN NHÂN GÂY LÉ:

• Các cơn sốt cao: Sốt cao do sởi , cúm, thủy đậu, viêm não, viêm màng não có thể làm mất vĩnh viễn phản xạ phối hợp giữa các cơ vận chuyển nhãn cầu, đưa đến lé.

• Các tật cận, viễn, lọan thị: Cận, loạn thị, đặc biệt là viễn thị rất dễ đưa đến lé. Bởi ví các tật ấy làm cho mắt có thị lực rất thấp rất dễ bị lệch trục, thành ra lé.

• Các tật bẩm sinh hoặc di truyền ở mắt: Trẻ bị thoái hóa hắc võng mạc bẩm sinh, glocom bẩm sinh, ung thư võng mạc, đục thủy tinh thể bẩm sinh thì bị lé mắt bên bệnh đó.

• Nguyên nhân tinh thần: Có một số trường hợp trẻ xuất hiện lé sau một lần sợ hãi quá mức, thí dụ: chết hụt về một tai nạn, quá sợ hãi một con vật dữ tợn, bị dọa ma quỉ, bị cha mẹ quở phạt điều gì đó làm nó sợ hãi quá mức.

TÁC HẠI CỦA LÉ:

• Tác hại về thị lực: Trường hợp mắt lé là mắt có thị lực thấp. Đứa trẻ có thị lực thấp sẽ kém phát triển trí tuệ, khó học khá, học giỏi. Cũng do thị lực thấp mà sau này, khi đến tuổi trưởng thành, nó không thể làm một số việc cần cặp mắt tốt như: xạ thủ, phi công,…

• Thiệt thòi về mĩ quan và tư thế công tác: Ta không thể thừa nhận được vẻ đẹp của một đứa trẻ hoặc một người có đôi mắt lé rõ quá. Ta hãy tưởng tượng về tư thế công tác của một ông thầy giáo rất lé khi giảng bài, nhà ngoại giao rất lé khi tiếp khách nước ngoài. Quả thật khó gây ấn tượng hay thể hiện sự nghiêm túc.

• Ảnh hưởng về tâm lí, tính tình: Đứa trẻ bị lé thường có mặc cảm tự ti, nhất là các bé gái. Nếu bị bạn học hoặc anh chị em trong nhà trêu chọc thì trẻ sẽ rất buồn và đôi khi còn cáu đến mức hung hãn.

PHÒNG NGỪA:

• Có thuốc hạ nhiệt và an thần cho các cháu sốt cao.

• Tránh để các cháu bị cận, viễn, loạn thị mà không được điều chỉnh bằng kính.

• Tránh chấn động tinh thần các cháu: Tránh kể cho các cháu nghe những câu chuyện ghe rợn quá,…

ĐIỀU TRỊ:

• Với trẻ bị lé, ngay từ lúc bé được 6 tháng tuổi nên che con mắt bình thường cho đến khi mắt lé nhìn được thẳng. Nếu làm tích cực chỉ trong 10-15 ngày là khỏi.

• Nếu mắt lé có chỉ định mổ thì mổ trước 7 tuổi là tốt nhất. Quãng tuổi này mổ vừa đạt kết quả chắc chắn vừa phụ hồi thị lực tốt. Mổ lé ở thanh niên hay người lớn chỉ phục hồi mỹ quan, không phục hồi thị lực, do đó rất dễ tái phát trở lại.

(Theo BS. Nguyễn Cường Nam // Nhip cau y khoa // Allaboutvision)